Grafika Portrety i sceny z historii Polski

Grafika „Portrety i sceny z historii Polski”

Teofil Żychowicz, 1851–1853

Wydawnictwo Marcina Jabłońskiego we Lwowie

68,1 x 52,5 cm, litografia, papier

MNKi/GR/2746

Grafika Teofila Żychowicza należy do zespołu 16 litografii dokumentujących wystrój gabinetu historycznego pałacu biskupiego w Krakowie, który uległ zniszczeniu w pożarze miasta w 1850 roku. Wystrój został wykonany na zlecenie biskupa Jana Pawła Woronicza w latach 1816–1821 przez malarza Michała Stachowicza. Bogaty wystrój gabinetu obrazował dzieje narodu polskiego, od wędrówki Sarmatów, poprzez legendarne początki związane z panowaniem Lecha, aż do ustanowienia Królestwa Kongresowego w 1815 roku. Litografia przedstawia fragment ściany, na której znajdował się fryz z owalnymi portretami władców z dynastii piastowskiej, poniżej rozmieszczono wizerunki Mikołaja Kopernika i innych osób zasłużonych dla kraju i Krakowa, otaczające z  trzech stron scenę z królem na tronie. Dolny pas ściany jest wypełniony pięcioma mniejszymi przedstawieniami historycznymi m.in. „Bolesław Chrobry dobywa Kijowa” i „Bitwa z Krzyżakami pod Płowcami r. 1331”. Scena centralna jest kopią obrazu Marcella Bacciarellego „Nadanie przywilejów Akademii Krakowskiej przez Władysława Jagiełłę”. Pomimo niewielkiej skali, grafika wiernie oddaje kompozycję pierwowzoru. Widać wyraźnie, że król w koronie na głowie przekazuje dokument klęczącemu biskupowi krakowskiemu Piotrowi Wyszowi z Radolina, z boku stoi ubrany w togę pierwszy rektor Stanisław ze Skalbmierza, trzymający księgę. W tłumie towarzyszących im osób wyróżniają się trzy muzy: Urania, patronka astronomii, z astrolabium, Erato, opiekunka poezji, z lirą, Klio – historii, z surmą. Na obłoku siedzi bogini mądrości Minerwa w hełmie na głowie, z tarczą w wyciągniętej ręce i włócznią w drugiej. Obraz Marcella Bacciarellego skopiowany przez Michała Stachowicza należy do grupy sześciu scen z historii Polski namalowanych na zlecenie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dla Sali Rycerskiej Zamku Królewskiego w Warszawie urządzonej w latach 1781-1786.

To wydarzenie znalazło swoje odbicie we wczesnej twórczości literackiej Jana Pawła Woronicza, który poświecił mu utwór pt. „Wiersz na pokoje nowe w Zamku Królewskim…” opisujący kolejno wszystkie obrazy Bacciarellego, podkreślający zasługi przedstawionych na nich władców, uwzględniający również znajdujące się w tym samym wnętrzu wizerunki wybitnych Polaków (brązowe biusty i portrety na blasze).           

Litografię Teofila Żychowicza ze scenami z historii Polski można obejrzeć obok innych prac, prezentowanych aktualnie na wystawie „Grafika dziejów” w Pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku, oddziale Muzeum Narodowego w Kielcach.

Opracował: Marian Gucwa

Bibliografia:

1. Michalczyk, Michał Stachowicz (1768-1825). Krakowski malarz między barokiem a romantyzmem, Warszawa 2011.
2. Steinborn, Dzieła Marcella Bacciarellego, Warszawa 1987.